اکوکاردیوگرافی، پژواک نگاری یا اکو قلب، به نوعی سونوگرافی قلب می باشد که با استفاده از امواج اولتراسوند (فراصوت) می‌توانند، تصاویر متحرکی از قلب تهیه کنند. با استفاده از ارزیابی این تصاویر ساختار و عملکرد قلب مانند ضخامت دیواره‌های آن یا میزان پمپاژ خون بررسی می‌شوند. انواع مختلفی از اکوکاردیوگرافی وجود دارد ولی نوع رایج و غیرتهاجمی آن با قرار دادن پروب دستگاه روی پوست قفسه سینه انجام می‌شود.

اگرپزشک تان برای شما تست اکوکاردیوگرافی قلب تجویز کرده است، نیازی نیست نگران باشید. اکو قلب یک نوع تست بسیار ساده و بی‌خطر و بدون درد برای قلب است که از طریق امواج سونوگرافی انجام می‌شود. تست اکو قلب در مواردی که پزشک مورد مشکوکی در قلب مشاهده کرده باشد، انجام می‌شود تا مشخص شود آیا واقعا مشکلی وجود دارد یا نه. این تست برای زنان باردار نیز انجام می‌شود تا از رشد و سلامت قلب جنین اطمینان حاصل شود و هیچ‌گونه ضرری برای جنین ندارد. این تست گاهی قبل و بعد از ورزش و یا تزریق دارو نیز انجام می‌شود تا شرایط قلب تحت‌ استرس سنجیده شود.

متخصص قلب (کاردیولوژیست) یا هر پزشک دیگری مانند پزشک عمومی که احتمال بدهد دچار ناراحتی قلبی هستید، دستور اکوکاردیوگرافی می‌دهد. اکو قلب معمولاً در کلینیک یا مطب توسط متخصص یا فوق تخصص قلب انجام می‌شود.

 

اکوکاردیوگرام و الکتروکاردیوگرام (نوار قلب یا ECG) علی‌رغم تشابه اسمی با هم تفاوت دارند. نوار قلب برای بررسی ضربان و فعالیت الکتریکی قلب کاربرد دارد.

اکو قلب چه زمانی انجام می‌شود؟

ما در کلینیک قلب و عروق دکتر شیخ  اکو قلب را معمولاً در موارد زیر توصیه می‌کنیم:

1. مشکلات قلبی مشکوک: اگر بیمار علائمی مانند درد قفسه سینه، تپش قلب، تنگی نفس یا خستگی غیرمعمول دارد، اکو می‌تواند به تشخیص مشکلات ساختاری یا عملکردی قلب کمک کند.
2. پیگیری بیماری‌های قلبی: در بیمارانی که سابقه بیماری قلبی دارند، اکو برای ارزیابی پیشرفت بیماری یا تأثیر درمان‌های انجام شده ضروری است.
3. ارزیابی عملکرد عضله قلب و دریچه ها و پرده اطاف قلب( پریکارد) :  در مواردی که نیاز به بررسی عملکرد بطن‌ها یا دریچه‌های قلب وجود دارد،و یا شک به التهاب پریکارد یا مایع در آن باشد،  اکو می‌تواند اطلاعات دقیقی ارائه دهد.
4. تشخیص نارسایی قلبی: اگر نارسایی قلبی در بیمار مشکوک باشد، اکو می‌تواند به تعیین علت و شدت آن کمک کند.
5. بررسی عوارض بیماری‌های دیگر: در بیمارانی که بیماری‌های دیگر مانند دیابت یا فشار خون بالا دارند، اکو می‌تواند برای ارزیابی تأثیر این بیماری‌ها بر قلب مفید باشد.

 

چرا اکو قلب انجام می‌شود و چه چیزی مشخص می‌شود؟

اکوکاردیوگرافی برای بررسی مشکلات قلبی انجام می‌شود. تست اکو قلب نشان می‌دهد که خون چگونه درون حفره‌ها و دریچه‌های قلب در جریان است. چنانچه بیمار تنگی نفس داشته باشد و در قفسه سینه‌اش احساس ناراحتی کند و یا هر مشکل دیگر مرتبطی داشته باشد، متخصص قلب دستور انجام اکو را می‌دهد.

اکو قلب برای تشخیص ناراحتی‌های قلبی زیر کاربرد دارد:

• سکته قلبی: در حالتی که خونرسانی به قلب ناگهان متوقف شده است.
• نارسایی قلبی: قلب نمی‌تواند خون کافی را با فشار مناسب در تمام بدن پمپاژ کند.
• بیماری قلبی مادرزادی: نقص‌ها و سوراخ های مادرزادی که عملکرد عادی قلب را مختل می‌کنند.
• مشکلات دریچه‌های قلب: مشکلاتی که بر دریچه‌های کنترل‌کننده جریان خون داخلی قلب اثر می‌گذارند.
• کاردیومیوپاتی: دیواره‌های قلب ضخیم شوند یا قلب دیلاته و بزرگ شود.
• اندوکاردیت: عفونت در لایه داخلی قلب که به دریچه‌های قلب آسیب می‌زند.
• پریکاردیت: التهاب پرده اطراف قلب که می تواند همراه با تجمع مایع در آن باشد.

همچنین پزشکان با توجه به نتیجه اکو قلب درباره بهترین روش درمان برای عارضه‌های فوق تصمیم می‌گیرند.

انواع اکو قلب

• اکوکاردیوگرافی از روی قفسه سینه

الف) اکوکاردیوگرافی داپلر رنگی

ب) اکوکاردیوگرافی تخصصی (TDI) که توسط فلو اکوکاردیوگرافی انجام می شود

• اکوکاردیوگرافی با کنتراست
• اکوکاردیوگرافی از طریق مری
• استرس اکوکاردیوگرافی که2 فرم انجام می شود:  قبل و بعد از تست ورزش و یا با دارو
• اکوکاردیوگرافی حین پروسیجرهای جراحی و آنژیوگرافی مثلا حین بستن سوراخهای قلبی و یا تعویض دریچه
• اکوکاردیوگرافی در بیماران تحت شیمی درمانی( کموتراپی)

 

اکوکاردیوگرافی از روی قفسه سینه ( اکو ترنس توراسیک)

این تست، توسط یک متخصص قلب و عروق انجام می شود.از شما خواسته می شود که دکمه های لباس خود را باز کنید اما نگران نباشید، بدن شما کاملا پوشانده خواهد شد. هنگامی که روی تخت دراز می کشید، اتاق تاریک تر می شود تا متخصص بتواند تصاویر قلب شما را راحتتر ببیند.

یک پروب اولتراسوند که کاملا به ژل آغشته شده است، به آرامی روی قفسه سینه شما قرار می گیرد و سپس در طول تست، به جهت های مختلف حرکت داده می شود، زیر سینه چپ، زیر جناغ تا قاعده گردن. این مساله، به متخصص قلب اجازه می دهد تا قلب شما را از زوایای مختلف ببیند و ارزیابی کند. در طول تست اکوکاردیوگرام، صداهایی را از دستگاه می شنوید که نشان دهنده جریان خون درون قلب شماست. تست اکو، تقریبا 10-15دقیقه طول خواهد کشید.پس از اتمام تست اکوکاردیوگرام، محدودیت هایی برای فعالیت های روزانه شما وجود ندارد و می توانید طبق روال همیشگی، آن ها را ادامه دهید، حتی می توانید رانندگی کنید.

 

در تست اکو قلب از روی سینه ، از امواج اولتراسوند (امواج صوتی) برای تهیه تصاویری از قلب استفاده می‌شود. اکو قلب معمولی وضعیت عضله و عملکرد قلب، دریچه ها و بافت اطاف قلب را نشان می‌دهد و برای تعیین کردن دلایل بروز علائم قلبی کاربرد دارد. اکو قلب معمولی غیرتهاجمی است و بیماران بلافاصله پس از اکو قلب می‌توانند کارهای روزمره‌شان را دنبال کنند.

 

آیا اکو قلب خطر یا عوارضی دارد؟

اکوکاردیوگرافی قلب یک روش تشخیصی ساده، بدون درد و ایمن است. اکو قلب معمولی هیچ‌گونه عوارض جانبی ندارد، ژل روان‌کننده باعث می‌شود احساس سرما کنید. همچنین ممکن است وقتی الکترودها را در پایان اکو از روی پوستتان جدا می‌کنند، ناراحتی خفیفی را حس کنید.

در اکوی قلب برخلاف تست‌ها و اسکن‌های دیگری مانند رادیوگرافی و سی تی اسکن از اشعه استفاده نمی‌شود و هیچ گونه اشعه ایی ندارد به همین خاطر نیز در کودکان و در بترداری کانلا بی خطر و ایمن است.

ممکن است اکو قلب از راه مری برایتان ناراحت‌کننده باشد و گلویتان تا چند ساعت پس از اکو دردناک باشد. اگر داروی آرام‌بخش دریافت کرده باشید، تا ۲۴ ساعت پس از تست به دلیل احساس خواب‌آلودگی نمی‌توانید رانندگی کنید. همچنین احتمال اندکی وجود دارد که پروب به گلویتان آسیب بزند.

در طول تست استرس اکو با ورزش، ممکن است دچار حالت تهوع و سرگیجه شوید و کمی در قفسه سینه‌تان احساس درد کنید. همچنین احتمال اندکی وجود دارد که تست ورزش باعث ضربان قلب غیرعادی یا حمله قلبی شود. البته پزشک وضعیتتان را در طول تست به دقت تحت‌ نظر دارد و اگر نشانه‌های بروز مشکل را مشاهده کند، تست را متوقف می‌کند.

جواب اکو قلب چه چیزهایی را نشان می‌دهد؟

اطلاعات حاصل از اکوی قلب موارد زیر را نشان می‌دهد:

• تغییر اندازه قلب: ضعیف شدن یا آسیب دیدن دریچه‌های قلب، فشار خون بالا یا بیماری‌های دیگر موجب ضخیم شدن دیواره‌های قلب یا بزرگ شدن حفره‌های قلب می‌شوند.
• قدرت پمپاژ : اکو قلب نشان می‌دهد که در هر بار پمپاژ چه میزان خون از حفره قلب پر شده به آیورت می رودکه به این میزان کسر جهشی می‌گویند. همچنین اکو قلب میزان خونی را که قلب در یک دقیقه پمپاژ می‌کند، نشان می‌دهد. به این میزان، برون‌ده قلب گفته می‌شود. اگر قلب خون کافی برای تأمین نیازهای بدن را پمپاژ نکند، علائم نارسایی قلبی بروز می‌یابد.
• آسیب دیدن عضله قلب: اکو قلب نشان می‌دهد که دیواره قلب چگونه در پمپاژ خون به قلب کمک می‌کند. ناحیه‌هایی از دیواره قلب که حرکت ضعیفی دارند، احتمالاً آسیب دیده‌اند. چنین آسیبی می‌تواند پیامد کمبود اکسیژن یا سکته قلبی باشد.
• اختلال‌های دریچه‌های قلب:  اکو قلب نشان می‌دهد که دریچه‌های قلب چگونه باز و بسته می‌شوند. اکو قلب غالباً برای بررسی نشتی دریچه‌های قلب انجام می‌شود. اکو قلب به تشخیص اختلال‌های دریچه‌های قلب مانند تنگی دریچه قلب و نارسایی دریچه قلب کمک می‌کند.
• ناراحتی‌های قلبی مادرزادی یا نقص‌های قلبی مادرزادی: اکو قلب ساختار قلب و دیواره های را نشان می‌دهد. همچنین اکو قلب برای بررسی تغییرات ایجادشده در اتصالات بین قلب و رگ‌های خونی مهم کاربرد دارد.

 

اکو قلب سالم و نرمال

• دیواره‌های قلب: ضخامت طبیعی دارند و حرکت هماهنگ و منظم دیواره‌ها در یک سیکل قلبی دیده می‌شود.
• حفره‌های قلب: اندازه حفره‌های دهلیزی و بطنی در محدوده طبیعی است و هیچ گشادی یا اختلال وجود ندارد.
• دریچه‌های قلب: عملکرد صحیح دارند، دریچه هابه درستی باز و بسته می‌شوند و هیچ نشتی (رگوریتاسیون) یا تنگی (استنوز) مشاهده نمی‌شود.
• جریان خون: الگوی جریان خون از طریق دریچه‌ها طبیعی است وبازگشت جریان وجود ندارد.
• پریکارد: هیچ تجمع مایعی در اطراف قلب دیده نمی‌شود.

 

 

اکو قلب نا سالم یا غیرنرمال

• اختلال در حرکت دیواره‌ها: کاهش حرکت (هیپوکینزی)، عدم حرکت (اکینزی) یا حرکت متضاد (دیسکینزی) در بخش‌هایی از دیواره قلب که ممکن است نشانه‌ای از سکته قلبی یا ایسکمی باشد.
• ضخامت غیرطبیعی دیواره‌ها: ضخیم شدن (هیپرتروفی) دیواره‌های بطنی که می‌تواند ناشی از فشارخون بالا یا کاردیومیوپاتی باشد. نازکی دیواره و وجود بافت اسکار به جای عضله
• اختلالات دریچه‌ای: نشتی دریچه‌ها (مانند نارسایی درچه میترال یا تریکوسپید)، تنگی دریچه‌ها (استنوز)، یا پرولاپس دریچه میترال، اندوکاردیت درچه ایی
• گشادشدگی حفره‌ها: بزرگ شدن بطن یا دهلیز که ممکن است به دلیل نارسایی قلبی یا کاردیومیوپاتی، آریتمی یا بیماری های دیچه ایی باشد.
• توده‌ها یا تومورها: وجود لخته خون (ترومبوس) در حفره‌های قلب یا تومورهایی مانند میکزوم دهلیزی.
• مایع در پریکارد: تجمع مایع در اطراف قلب که می‌تواند نشانه‌ای از التهاب یا عفونت باشد.
• نقایص مادرزادی: وجود سوراخ بین دیواره‌های قلب (مانند نقص دیواره بین‌بطنی یا بین‌دهلیزی)، تترالوی فالوت و سایر نقایص قلبی مادرزادی

هزینه اکو قلب

هزینه و قیمت اکو قلب عمدتاً به نوع اکوی شما، کلینیک، مطب یا بیمارستانی که قصد انجام آن را آنجا داریدو نوع دستگاه اکوکاردیوگرافی و تجربه پزشک بستگی دارد و می‌تواند متغیر باشد. بااین‌حال، به این دلیل که اکو قلب جنبه درمانی دارد اکثر بیمه‌ها آن را تحت پوشش قرار داده و بخشی از هزینه آن را متقبل می‌شوند.

 

پرسش‌های پرتکرار

• آیا اکو قلب درد دارد؟

اکو قلب معمولی عملی ساده، بدون درد و ایمن است. اکو عوارض جانبی ندارد، فقط ممکن است در اثر تماس با ژل روان‌کننده کمی سرما حس کنید. جدا کردن الکترودها از پوست در پایان اکو هم کمی ناراحت‌کننده است.

• آیا اکو قلب در بارداری برای جنین ضرر دارد؟

اکو قلب جنین عملی ایمن است که خطر مهم شناخته‌ شده‌ای برای مادر یا جنین در حال رشد ندارد.

• اکو قلب زنان چگونه انجام می‌شود؟

انجام اکو قلب در زنان تفاوت زیادی با مردان ندارد. همانند مردان، یک ژل روان‌کننده روی قفسه سینه یا پروب اعمال می‌شود و سپس پروب روی قفسه سینه حرکت داده می‌شود. تنها تفاوت در حرکت دادن پروب روی سینه‌ها است، سینه‌های بزرگتر گاهی اوقات می‌توانند زمان انجام اکو و گرفتن تصاویر واضح را طولانی‌تر کنند. با این حال، ممکن است تفاوت‌هایی در نتایج به دلیل تفاوت‌های فیزیولوژیکی بین قلب زنان و مردان مشاهده شود. مثلا ابعاد قلب و ضخامت دیواره‌های قلب در مردان معمولاً بیشتر از زنان است و   میزان ضربان قلب در زنان معمولاً بالاتر از مردان است که می‌تواند بر تفسیر نتایج اکو تأثیر بگذارد.

• آیا اکو قلب برای جنین لازم است؟

اکو قلب جنین برای تمام بانوان باردار لازم نیست و در صورتی‌ که پزشک لازم بداند، انجام می‌‎شود. آزمایش‌های سونوگرافی دوران بارداری، پیش از تولد انجام می‌شوند تا اطلاعات لازم درباره شکل‌گیری و رشد هر چهار حفره قلب جنین به دست بیاید. اکثر نوزادان متولد نشده به آزمایش دیگری نیاز ندارند.

• بهترین زمان برای اکو قلب جنین چه موقع است؟

حالت ایده‌آل این است که اکو قلب جنین بین هفته‌های هجدهم تا بیست و چهارم بارداری (تقریباً در اواسط بارداری) انجام شود. البته اکو قلب جنین را در هر زمانی پس از اواسط بارداری هم می‌توان انجام داد. کوچک بودن اندازه جنین قبل از هفته هجدهم باعث می‌شود که عکس گرفتن از قلب سخت‌تر شود.

• اکو قلب چقدر طول می‌کشد؟

اکو قلب در ایران توسط متخصص قلب یا فوق تخصص اکوکاردیوگرافی انجام می‌شود و معمولاًبسته به نوع آن بین 10 دقیقه تا ۴۵ دقیقه زمان می‌برد. بیمار روی تخت معاینه دراز می‌کشد و متخصص پروب اکو را روی قفسه سینه‌اش حرکت می‌دهد و عکس‌ و ویدیو می‌گیرد.

فرق اکو قلب با نوار قلب چیست؟

اگرچه اکو و نوار قلب، هر دو برای پایش قلب انجام می‌شوند اما این دو با هم متفاوت‌اند. نوار قلب ناهنجاری‌های مربوط به تکانه‌های الکتریکی قلب را با استفاده از الکترودها بررسی می‌کند ولی اکو قلب بی‌نظمی‌ها و ناهنجاری‌ها در ساختار قلب را با استفاده از سونوگرافی و امواج مافوق ‌صوت نشان می‌دهد.

فرق اکو قلب با اسکن قلب چیست؟

در اسکن هسته‌ای قلب از ایزوتوپ‌های رادیواکتیو و گاما برای عکس گرفتن از قلب استفاده می‌شود. اسکن قلب به پزشک نشان می‌دهد که قلب در حالت استراحت و تحت استرس چگونه خون را پمپاژ می‌کند و خون چگونه در قلب جریان دارد. اما اکو در واقع  به نوعی سونوگرافی قلب است و بدون اشعه و مواد رادیواکتیو انجام می شود و بسیار ایمن است.

فرق اکو قلب با تست ورزش چیست؟

معمولاً چیزی که به آن تست ورزش گفته می‌شود گرفتن نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام در حین فعالیت ورزشی است. تفاوت تست ورزش با اکو قلب در این است که اکو قلب معمولاً در حوالت خوابیده و بی‌تحرکی انجام می‌شود. اگرچه نوعی از اکو قلب قبل و بعد از فعالیت ورزشی انجام می‌شود.و تست ورزش برای بررسی گرفتگی عروق قلبی به کار میرود.

اکو کاردیوگرافی باکنتراست چیست؟

اکوکاردیوگرافی با کنتراست در واقع برای بررسی ارتباطات غیر طبیعی در قلب و رد وجود احتمالی سوراخ بین دهلیزی یا بطنی می باشد در اکوکاردیوگرافی با کنتراست با تزریق وریدی سرم نمکی آژیته و دنبال کردن آن در اکوکاردیوگرافی  ، باعث ایجاد کنتراست در سمت راست قلب شده و تشخیص شنت‌های راست به چپ را ممکن می‌سازد.

چه مواردی را باید قبل از اکو قلب رعایت کنم؟

ناشتایی برای اکوی معمولی یا در حال استراحت لازم نیست. اگر سیگاری هستید، روز اکو قلب سیگار نکشید. درباره مصرف داروهای صبحگاهی با پزشک مشورت کنید.در اکو مری و استرس اکوکاردیوگرافی ناشتایی لازم است.

اکو قلب سه‌بعدی چیست؟

تکنیک سه‌ بعدی، تصویرهایی سه‌ بعدی را از ساختارهای قلب به دست می‌دهد؛ عمق این تصویرها بیشتر از اکوی دوبعدی است. البته اکو سه‌ بعدی فناوری نسبتاً جدیدی است و در ایران با استفاده از دستگاههای به روز و توسط فوق تخصص اکوکاردیوگرافی انجام می شود.

اکوکاردیوگرافی تخصصی (TDI) چیست؟ و چه تفاوتی با اکو معمولی (داپلر رنگی) دارد؟

تست اکو تخصصی قلب، توسط فلوشیپ فوق تخصص اکوکاردیوگرافی انجام می شود و دستگاه اکوکاردیوگرافی پیشرفته و به روز برای آنالیزها و بررسی دقیق تر قلب استفاده می شود وزمان بیشتری لازم دارد و  در حدود 15- 20 دقیقه طول می کشد. تست، به این صورت آغاز می شود که شما روی تخت دراز می کشید و لباس را از روی قفسه سینه بالا می زنید و تکنسین، 3 لید چسبی را روی قفسه سینه شما قرار می دهد. سیمهای نوارقلب را به آنها وصل کرده و نوار قلب همزمان  با اکوکاردیوگرافی روی مانیتور نمایش داده می شود و انقباضات قلبی و حرکت دیواره های قلب و بازو بسته شدن دریچه ها در حین انجام تست با نوار قلب همزمان بررسی می شود .

• اتاق تست باید تاریک باشد تا پزشک بهتر بتواند مانیتور را ببیند.
• پزشک، ژلی را روی قفسه سینه و شکم شما می ریزد تا به این ترتیب به عبور امواج صوتی از روی پوست شما، کمک کند.
• ممکن است از شما خواسته شود که برای گرفتن عکس های بهتر حرکت کنید یا نفس خود را برای مدت کوتاهی حبس کنید.
• پروب روی قفسه سینه شما حرکت داده می شود. پروب، امواج صوتی ای تولید می کند که به قلب شما فرستاده و سپس به پروب باز می گردند.
• امواج صوتی، به تصاویر تبدیل می شوند و بر روی مانیتور ویدیویی نمایش داده می شوند.
• تصاویرو ویدیو ها، روی مانتیور ضبط می شوند تا پزشک بتواند آنها را مجددا مشاهده وآنالیز کند

کاربردهای اکو  تخصصی  ( ( TDIو فرق آن با اکو داپلر رنگی( معمولی)

• تعیین دقیق وضیعت انقباض بطن چپ
• تعیین دقیق فانکشن وعملکرد انقباضی بطن چپ به روش Simpson
• اندازه گیری میزان سرعت حرکت عضلات قلب TDI ,
• تشخیص نارسایی عملکردی بطن چپ قلب با استفاده از فرمولها و تکنیکها ی جهانی و نه صرفا از طریق تخمین ظاهری و چشمی
• اندازه گیری کارکرد دیاستولیک بطن چپ ( یعنی حالت شل بودن و ریلکس بودن عضله)
• تشخیص نارسایی قلبی دیاستولیک که به علت عدم ریلکس شدن کامل عضله می باشد
• ارزیابی دقیق کارکرد بطن راست سیستولیک و دیاستولیک
• اندازه گیری سطح و حجم حفرات قلب و تشخیص اتساع حفرات به صورت زودهنگام
• بررسی دقیق سطح دیچه های قلبی و تعیین دقیق و اصولی شدت تنگی و یا نارسایی دریچه ها
• تشخیص وجود مایع اطراف قلب (پریکاردیال افیوژن) و تعیین دقیق شدت آن( از خفیف تا شدید) و بررسی همودینامیک قلب و تصمیم گیری جهت تخلیه به موقع ان
• تشخیص عوارض داروهای شیمی درمانی بر روی قلب
• تمامی موارد فوق توسط فلوشیپ اکوکاردیوگرافی و با استفاده از دستگاه اکوکاردیوگرافی پیشرفته و نرم افزارهای خاص و با تکنولوژی روز دنیا و طبق آخرین گایدلاین های آمریکایی و اروپایی در مطب خانم دکتر شیخ انجام می شود.

اکوکاردیوگرافی از طریق مری

اگر اکو داپلر رنگی و حتی اکو تخصصی جزئیات کافی را در اختیار پزشک نگذارد، اکو قلب از راه مری (TEE) را توصیه می شود، که توسط فلوشیپ فوق تخصصی اکوکاردیوگرافی انجام می شود. از نظر موقعیت آناتومی ، مری درمجاورت پشت قلب واقع شده است اکو قلب از راه مری تصویر دقیق‌تری را از قلب و شریان اصلی بدن، یعنی آئورت در اختیار می‌گذارد.

پزشک پروب اکو مری را  از راه لوله‌ای باریک و بلند به نام آندوسکوپ با دقت وارد دهان و سپس مری می‌کند. از طریق امواج صوتی بدون عارضه به بررسی قسمتهای مختلف قلب می پردازد و تصاویر و ویدِو ها را ضبط می کند تا پس از پایان اکو به آنالیز آنها بپردازد. این تصویرها ساختار و عملکرد قلب را با جزئیات دقیق نشان می‌دهند. چنانچه بیمار در دستگاه گوارش فوقانی خونریزی داشته باشد یا تنگی، پارگی یا توموری در مری وجود داشته باشد، اکو قلب از راه مری نباید انجام شود.

اکوکاردیوگرافی از طریق مری نیازمند بی هوشی سطحی و کوتاه مدت است و در بیمارستان های فوق تخصصی و توسط قلوشیپ اکوکاردیوگرافی انجام می شود.

استرس اکوکاردیوگرافی چیست؟

آیا می‌دانید تست استرس اکوکاردیوگرافی چه زمانی استفاده می‌شود؟

برای نشان دادن عملکرد درست قلب از آزمایشی با عنوان اکوکاردیوگرافی استفاده می‌شود. این آزمایش از طریق امواج صوتی یا اولتراسوند تصاویر متحرک از قلب را تولید می‌کند. این تصویر به بررسی اندازه، شکل و حرکت قلب و دریچه کمک می‌کند. در این مقاله قصد داریم درباره تست استرس اکوکاردیوگرافی بیشتر صحبت کنیم.

تست استرس اکو چیست؟

استرس اکوکاردیوگرافی در شرایطی انجام می‌شود که ضربان قلب شما بالا رفته باشد در واقع این بالارفتن ضربان قلب استرس به قلب وارد می کند و اصطلاح استرس اکو از اینجا می آید. این استرس و تحریک قلب هم باعث افزایش قدرت انقباضی و هم افزایش تعداد ضربان قلب می شود.برای انجام این تست ابتدا یک اکو داپلر معمولی یا اکو تخصصی به صورت اولیه انجام می شود و سپس بر اساس نوع استرس اکو ( با تست ورزش یا دارو) ، یا مراجعه کننده روی تردمیل می رود و تست ورزش انجام می دهد ضربان قلب مرحله به مرحله افزایش میابد تا به بالای  85 درصد تا 100درصد ضربان پیش بینی شده بر اساس سن و جنس رسیده و در پایان تست ورزش مجددا روی تخت دراز می کشد و تصاویر و فیلمهایی گرفته می شود و یا اینکه از طریق دارو ضربان قلب مرحله به مرحله افزایش داده می شود و تا به ضربان مدنظر برسد وحین آن قلب مورد ارزیابی قرار می گیرد.

از تست استرس اکو برای تشخیص مشکلات عروق کرونر استفاده می‌شود.  وقتی فردی گرفتگی رگ قلب دارد ممکن است در حالت معمول غلامتی نداشته باشد ولی افزایش ضربان قلب و قدرت انقباضی قلب که با تست ورزش یا دارو القا می شود نیاز عضله قلب را مواد غذایی و اکسیژن افزایش می دهد در این حال گرفتگی و تنگی زمینه ایی رگ خود را نشان می دهد به صورت

• تغییرات در نوارقلب
• کاهش قدرت انقباضی قلب در قسمتهایی از عضله قلب و کاهش عملکرد قلب
• اختلال در شل شدن درست عضله قلب
• درد قفسه سینه
• بروز آریتمی حین تست

همچنین ایت تست در ارزیابی سایر بیماری های قلبی مانند:

• کاردیومیوپاتی هایپرتروفیک و میزان گرادیان فشاری خروجی بطن چپ حین تست
• بیماری های دریچه ایی قلب و تعیین شدت تنگی دریچه و افزایش گرادیان فشاری در زمان افزایش ضربان قلب (تاکی کاردی)
• بررسی شدت نارسایی دیاستولی قلبی در حین تست به عنوان علت تنگی نفس فعالیتی
• میزان افزایش فشار خون ریوی در حین تست

تست استرس اکو با دوبوتامین چیست؟

زمانی که بیمار قادر نیست که ورزش کند، پزشک متخصص تست استرس اکو را با استفاده از دارو برای وی پیشنهاد می‌کند. نام این دارو دوبوتامین است که برای تست به یکی از رگ‌ها تزریق می‌شود. این دارو روی قلب همان تأثیری را دارد که به هنگام ورزش کردن، ضربان آن بالا می‌رود. در چنین وضعیتی بیمار تپش تند قلب خود را احساس می‌کند.

 

این روش نسبت به روش استرس اکو با ورزش که در ادامه به طور مختصر به آن می‌پردازیم، بسیار دقیق تر است. به این دلیل که در روش تست با ورزش، فرد ممکن است دچار تنفس شدید شود و همین امر باعث ایجاد تصاویر تار و بی کیفیت شود. در واقع با تزریق دوبوتامین همان شرایط برای انجام تست ایجاد می‌شود اما با این تفاوت که بدن و تنفس در حالت آرامش بیشتری است. این نوع تست استرس اکو باید توسط یک متخصص با تجربه انجام گیرد. در ادامه به بررسی دقیق تر این تست می‌پردازیم.

تست استرس اکو با دوبوتامین چگونه انجام می‌شود؟

تست استرس اکو با دوبوتامین به طور معمول به صورت سرپایی انجام می‌شود و یا ممکن است زمان بسیار اندکی نیاز به بستری باشد. هر کدام از این موارد به تشخیص و روش متخصص می‌تواند متفاوت باشد. به طور کلی مراحل انجام تست استرس اکو با دارو به صورت زیر است:

• از شما خواسته می‌شود تا زیورآلات خود را که امکان تداخل در آزمایش را دارد، حذف کنید.
• در مرحله بعد نیاز است لباس‌ مخصوصی را بپوشید.
• قبل از انجام تست از شما خواسته می‌شود تا مثانه خود را به طور کامل خالی کنید.
• در نهایت از شما درخواست می‌شود که روی تخت به پهلو دراز بکشید. در طول تست ممکن است نیاز باشد تا تغییر حالت دهید.
• در این مرحله از طریق رگ وریدی انفوزیون آهسته و مرحله به مرحله شروع می شود

 

توجه داشته باشید که این آزمایش از سایر آزمایشات امن تر است و عوارض محدود و برگشت پذیری دارد. ممکن است در طول تست عوارض دارویی دوبوتامین مثل سردردو لرز،  نوسانات ضربان قلب و فشارخون ،آریتمی قلبی های مختلف قلبی رخ دهد که قابل کنترل است و غالبا نگران کننده نمی باشد.

چرا ممکن است به تست استرس اکو با دوبوتامین نیاز داشته باشم؟

دلایل احتمالی برای انجام تست استرس اکو با دوبوتامین ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• برای ارزیابی عملکرد و ساختار قلب و بررسی احتمال گرفتگی عروق کرونر
• جهت ارزیابی بیشتر شدت بیماری درچه ایی یا عضلانی قلب
• برای تعیین محدودیت برای ورزش و شروع فعالیت های توانبخشی
• ارزیابی وضعیت قلب قبل از جراحی غیر قلبی

انجام استرس اکو با دوبوتامین ممکن است دلایل دیگری نیز داشته باشد که پزشک برای شما توضیح خواهد داد.

کاندیدای مناسب برای انجام تست استرس اکو

اگر دارای نشانه‌های بیماری قلبی هستید که با انجام فعالیت باعث بدتر شدن آن می‌شود، تست استرس اکو برای شما مناسب خواهد بود. علائم مشکلات قلبی که نیاز به بررسی دارند به شرح زیر هستند:

• وجود فشار یا درد در قفسه سینه
• احساس سبکی سر یا سرگیجه
• آریتمی یا ضربان نامنظم و سریع قلب
• احساس تنگی نفس

برخی از افراد دیگر هم ممکن است نیاز به استرس اکوکاردیوگرافی داشته باشند مانند:

• افرادی که ورزشکار هستند.
• افرادی که قرار است تحت جراحی غیر قلبی و بیهوشی قرار بگیرند
• اشخاصی که در معرض شرایط استرس زا هستند مثل غواص‌ها و افرادی که در ارتفاعات کار می‌کنند و یا مشاغل پر خطر مانند خلبانها و رانندگان وسایل نقلیه عمومی

در چه مواردی تست استرس اکو توصیه نمی‌شود؟

برخی از افراد به دلیل داشتن شرایط قلبی خاص، نباید تست استرس اکو را انجام دهند. این شرایط نا امن شامل موارد زیر است:

• دیسکسیون آئورت
• التهاب بافت‌های داخل و یا اطراف قلب مقل: اندوکاردیت، میوکاردیت و پریکاردیت
• درد مداوم در قفسه سینه
• حمله قلبی در روزهای اخیر
• تنگی شدید آئورت
• آریتمی های کنترل نشده بطنی و دهلیزی

 

آمادگی برای انجام تست استرس اکو

به طور معمول متخصص قبل از اجرای تست، تمامی دستورالعمل‌ها برای آمادگی انجام تست را به شما توضیح خواهد داد. استفاده از برخی داروها و نوشیدنی ها باعث ایجاد اختلال در آزمایش می‌شوند. این مواد شامل داروها، کافئین، برخی غذاها و نیکوتین می‌شود. به صورت کلی قبل از انجام تست باید موارد زیر را رعایت کنید:

• قبل از انجام آزمایش، 2-4 ساعت از مصرف کافئین خودداری کنید.
• داروهایی که برای روز آزمایش تجویز شده را مصرف کنید.
• هیچ دارویی را بدون مشورت با متخصص قطع نکنید.
• داروهای کاهنده ضربان قلب مثل بتابلوکرها ، کلسیم بلوکرها، نیتروگلیسرین از 24تا 48 ساعت قبل تست مصرف نشود.
• حدود3-5 ساعت قبل از انجام آزمایش از خوردن و آشامیدن خودداری کنید.
• در روز آزمایش استفاده از تنباکو و سیگار را قطع کنید.
• از انجام فعالیت‌های شدید در روز آزمایش خودداری کنید.
• هنگام انجام تست حتما لباس‌ها و کفش راحت بپوشید.

تست استرس اکو با ورزش چگونه انجام می‌شود؟

در این روش متخصص ابتدا الکترودهایی را به قفسه سینه بیمار می‌چسباند. الکترودها به مانیتور الکتروکاردیوگراف متصل خواهند شد. از این طریق می‌تواند ضربان قلب فرد را همزمان ارزیابی کند. در طول انجام تست به منظور ثبت فشار خون در مراحل مختلف تست ، کاف فشارخون بازویی برای بیمار بسته می شود.

اکوکاردیوگرام اولیه در حالت استراحت بیمار انجام می‌شود. در این مرحله از تست فرد به پهلوی چپ دراز می‌کشد.

مراجعه کننده در مرحله بعدی باید روی یک تردمیل و یا دوچرخه ثابت به آرامی شروع به حرکت کن و به صورت تدریجی، شدت آن را افزایش دهد. تا زمانی که علائم نمایش داده شوند و ضربان قلب به مقدار مورد نظر نزدیک شود به ورزش ادامه خواهد داد. میزان ورزش برای رسیدن به ضربان قلب مورد نیاز به فاکتورهایی مثل میزان آمادگی جسمانی و سن بستگی  دارد. زمان متوسط برای اجرای این تست حدود 10 الی 15 دقیقه است.

در صورت مشاهده هر گونه علائم غیر معمول به خصوص احساس درد و و ناراحتی در قفسه سینه، بباید به پزشک اطلاع داده شود . در صورت تجربه سرگیجه، تنگی نفس و سبکی سر نیز علائم را باید گزارش دهد.

فرد پس از انجام ورزش مورد نظر و رسیدن ضربان قلب به حد مورد نیاز، از تردمیل یا دوچرخه ثابت پیاده شده و برای ادامه ارزیابی قلب  مجددا به تخت معاینه بازمی‌گردد. این آزمایش باید به طور معمول حدود یک ساعت به طول بینجامد.

نتایج این تست به شما می‌گوید که قلب شما عملکرد مناسب دارد و یا اینکه دچار بیماری قلبی هستید.